_id id date title description reference_text resource_link reference_text_2 resource_link_2 1 1 ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ​កិច្ចព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ទី​ក្រុងប៉ារីស​​ គឺជា​ក្របខ័ណ្ឌ​ច្បាប់​នៃ​នយោបាយ​ដ៏​ទូលំទូលាយ​ ដែល​បាន​បញ្ចប់​ជម្លោះ​នៅ​កម្ពុជា​កាលពី​ ៣០​ ឆ្នាំ​មុន​ ហើយ​បាន​ធ្វើ​ឪ្យ​រដ្ឋ​ចំនួន​ ១៩​ រួម​គ្នា​។​ កិច្ចព្រមព្រៀង​នេះ​បាន​ផ្តល់​នូវ​ក្របខ័ណ្ឌ​មួយ​សម្រាប់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ក្នុង​ការ​កសាង​ប្រទេស​ឡើង​វិញ​ និង​ធ្វើ​សមាហរណកម្ម​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ និង​សហគមន៍​នានា​នៅ​លើ​ពិភពលោក​។​ "បេសកកម្មសហរដ្ឋអាមេរិកនៅកម្ពុជា, ""កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ ២០២១៖ ក្រឡេកមើលទៅក្រោយ និងឆ្ពោះទៅមុខ,"" ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១, បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២" https://kh.usembassy.gov/the-paris-peace-agreements-in-2021-looking-back-and-moving-forward/ "" "" 2 2 ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ដល់ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨ វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនៅអាស៊ី ​វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៅ​អាស៊ី​​ បាន​ចាប់ផ្តើម​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ថៃ​ ហើយ​បាន​រីក​រាលដាល​យ៉ាង​ឆាប់រហ័ស​ និង​ធ្វើ​ឱ្យ​សេដ្ឋកិច្ច​ប្រទេស​ជិតខាង​មាន​អ​ស្ថិរភាព​។​ វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នេះ​បាន​ចាប់ផ្តើម​នៅ​ពេល​ដែល​ប្រទេស​ថៃ​បាន​ធ្វើការ​ទម្លាក់​តំលៃ​រូបិយប័ណ្ណ​របស់​ខ្លួន​ប្រៀបធៀប​ទៅ​នឹង​ប្រាក់​ដុល្លារ​អា​មេ​រិ​ក​ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​រូបិយប័ណ្ណ​ឥណ្ឌូ​នេ​ស៊ី​ប្រហែល​ ៨០%​ ថៃ​ប្រហែល​ ៥០%​ និង​កូរ៉េ​ខាងត្បូង​ប្រហែល​ ៥០%​ ធ្លាក់​ចុះ​ក្នុង​រយៈពេល​ប្រាំមួយ​ខែ​ដំបូង​។​ យោង​តាម​ធនាគារជាតិ​នៃ​កម្ពុជា​ លំហូរ​ចូល​នៃ​ការ​វិនិយោគ​ផ្ទាល់​ពី​បរទេស​មាន​ចំនួន​ ២៩០​ លាន​ដុល្លារ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៩៦​ ហើយ​បាន​ធ្លាក់​ចុះ​យ៉ាង​ខ្លាំង​មក​ត្រឹម​ ២០០​ លាន​ដុល្លារ​នៅ​ឆ្នាំ​បន្ទាប់​។​ ទោះជា​យ៉ាងណា​ក៏​ដោយ​ លំហូរ​ចូល​នៃ​ការ​វិនិយោគ​ផ្ទាល់​ពី​បរទេស​ មាន​និន្នាការ​ធ្លាក់​ចុះ​ស្រាប់​ចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ​ ១៩៩៦​ មក​ម្ល៉េះ​មុន​ពេល​មាន​វិបត្តិ​ ដោយសារ​បរិយាកាស​វិនិយោគ​នៅ​កម្ពុជា​។​ "Alice D. Ba, ""វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុនៅអាស៊ី,"" Brtitannica, បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២" https://archive.ph/nUNkw "" "" 3 3 ថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៩ ប្រទេសកម្ពុជា​ចូល​ជា​សមាជិក​អាស៊ាន ប្រទេសកម្ពុជា គឺជារដ្ឋសមាជិកចុងក្រោយ និងជាសមាជិកទី ១០ ដែលបានចូលជាសមាជិកនៃសមាគម​ប្រជា​ជាតិ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី០៨ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៧ នៅទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ដោយមានបិតាស្ថាបនិកនៃអាស៊ាន ដូចជា ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី និងថៃ។ បន្ទាប់មក អាស៊ានត្រូវបានចូលរួមដោយប្រទេសប្រ៊ុយណេ (០៧ មករា ១៩៨៤) វៀតណាម (២៨ កក្កដា ១៩៩៥) និងឡាវ ហើយមីយ៉ាន់ម៉ា (២៣ កក្កដា ១៩៨៧)។ គោលបំណងសំខាន់របស់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងការចូលជាសមាជិកអាស៊ាន គឺដើម្បីកសាងទំនាក់ទំនងមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងចំណោមសមាជិក បង្កើនសមាហរណកម្មក្នុងតំបន់ និងអន្តរជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា រួមចំណែកក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក លើកកំពស់តម្លៃសន្តិភាពក្នុងតំបន់ និងជំរុញការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់។ "ក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ, ""សមាជិកភាពរបស់កម្ពុជា,"" បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២។" https://archive.ph/OAMKz "" "" 4 4 ថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៤ ប្រទេសកម្ពុជា​ចូល​ជា​សមាជិកអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៅ​អាស៊ី​ បាន​ចាប់ផ្តើម​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ថៃ​ ហើយ​បាន​រីក​រាលដាល​យ៉ាង​ឆាប់រហ័ស​ និង​ធ្វើ​ឱ្យ​សេដ្ឋកិច្ច​ប្រទេស​ជិតខាង​មាន​អ​ស្ថិរភាព​។​ វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នេះ​បាន​ចាប់ផ្តើម​នៅ​ពេល​ដែល​ប្រទេស​ថៃ​បាន​ធ្វើការ​ទម្លាក់​តំលៃ​រូបិយប័ណ្ណ​របស់​ខ្លួន​ប្រៀបធៀប​ទៅ​នឹង​ប្រាក់​ដុល្លារ​អា​មេ​រិ​ក​ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​រូបិយប័ណ្ណ​ឥណ្ឌូ​នេ​ស៊ី​ប្រហែល​ ៨០%​ ថៃ​ប្រហែល​ ៥០%​ និង​កូរ៉េ​ខាងត្បូង​ប្រហែល​ ៥០%​ ធ្លាក់​ចុះ​ក្នុង​រយៈពេល​ប្រាំមួយ​ខែ​ដំបូង​។​ យោង​តាម​ធនាគារជាតិ​នៃ​កម្ពុជា​ លំហូរ​ចូល​នៃ​ការ​វិនិយោគ​ផ្ទាល់​ពី​បរទេស​មាន​ចំនួន​ ២៩០​ លាន​ដុល្លារ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៩៦​ ហើយ​បាន​ធ្លាក់​ចុះ​យ៉ាង​ខ្លាំង​មក​ត្រឹម​ ២០០​ លាន​ដុល្លារ​នៅ​ឆ្នាំ​បន្ទាប់​។​ ទោះជា​យ៉ាងណា​ក៏​ដោយ​ លំហូរ​ចូល​នៃ​ការ​វិនិយោគ​ផ្ទាល់​ពី​បរទេស​ មាន​និន្នាការ​ធ្លាក់​ចុះ​ស្រាប់​ចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ​ ១៩៩៦​ មក​ម្ល៉េះ​មុន​ពេល​មាន​វិបត្តិ​ ដោយសារ​បរិយាកាស​វិនិយោគ​នៅ​កម្ពុជា​។​ "អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក, ""កម្ពុជាចូលជាសមាជិកអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក,"" បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២" https://data.opendevelopmentcambodia.net/km/library_record/cambodia-s-accession-to-wto "" "" 5 5 ឆ្នាំ២០០៧ ដល់ឆ្នាំ២០០៨ វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុសកល វិបត្តិ​ហិរញ្ញវត្ថុ​សកល សំដៅលើ​រយៈពេល​នៃ​ភាព​តានតឹង​ខ្លាំង​នៅ​ក្នុង​ទីផ្សារ​ហិរញ្ញវត្ថុ​សកល​ និង​ប្រព័ន្ធ​ធនាគារ​។​ មូលហេតុ​ចម្បង​នៃ​វិបត្តិ​នេះ​អាច​ត្រូវ​បាន​គេ​មើលឃើញ​ថា​មក​ពី​មាន​បរិយាកាស​ម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច​ ការ​កើនឡើង​នៃ​ការ​ខ្ចីប្រាក់​ដោយ​ធនាគារ​ និង​វិនិយោគិន​ និង​បញ្ហា​នៃ​បទ​ប្បញ្ញត្តិ​ និង​គោលនយោបាយ​។​ មុន​ឆ្នាំ​២០០៨​ ប្រទេស​កម្ពុជា​បាន​ជួប​ប្រទះ​នូវ​និន្នាការ​កើនឡើង​នៃ​ការ​វិនិយោគ​ផ្ទាល់​ពី​បរទេស​ ប៉ុន្តែ​វិនិយោគិន​ជា​ច្រើន​ត្រូវ​កាត់​បន្ថយ​ការ​វិនិយោគ​របស់​ពួក​គេ​ឡើង​វិញ​ ដោយសារ​តែ​​សេដ្ឋកិច្ច​ធ្លាក់​ចុះ​។​ "Reserve Bank of Australia, ""វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុសកល,"" បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២" https://archive.ph/3Buja "ហែម សុចិត្រ, ""ផលប៉ះពាល់នៃវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុសកលមកលើសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានៅកម្រិតម៉ាក្រូ និងតាមវិស័យ,"" ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៣, បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២" https://www.ccc-cambodia.org/backend/web/uploads/event-archives/media/wp72e-58bd184534d24.pdf 6 6 ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ កូវីដ-១៩ ប្រទេសចិនបានរាយការណ៍ថាមានការផ្ទុះឡើងដំបូងនៃជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩ នៅចុងឆ្នាំ២០១៩ ហើយបានរីករាលដាលទូទាំងពិភពលោក។ កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ក្រសួងសុខាភិបាលបានប្រកាសថាមានអ្នកឆ្លងជំងឺកូវីដ-១៩ លើកដំបូងនៅប្រទេសកម្ពុជា។ កូវីដ-១៩បានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់វិស័យជាច្រើនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រួមទាំងផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងគ្រួសារផងដែរ។ យោងតាមក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ជំងឺរាតត្បាតក៏បានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានលើការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស ដែលនាំឱ្យអត្រាកំណើននៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបធ្លាក់ចុះដល់ -៣.១% ក្នុងឆ្នាំ២០២០។ "អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ, ""ជំងឺរាតត្បាត,"" ថ្ងៃទី២៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២, បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២" https://opendevelopmentcambodia.net/km/topics/pandemics/ "ធនាគារពិភពលោក, ""កំណើនផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (ប្រចាំឆ្នាំ) - កម្ពុជា,"" បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២" https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=KH&name_desc=false 7 7 ថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ ការដកផ្នែកខ្លះរបស់សហភាពអឺរ៉ុបលើ​ប្រព័ន្ធ​អនុគ្រោះ​ពន្ធ​អ្វីៗ​គ្រប់យ៉ាង​លើកលែងតែ​អាវុធ យោងតាមគណៈកម្មាការអឺរ៉ុប សហភាពអឺរ៉ុបបានដកជាផ្លូវការចំនួន ២០% នូវឯកសិទ្ធិពាណិជ្ជកម្មទៅលើប្រព័ន្ធ​អនុគ្រោះ​ពន្ធ​អ្វីៗ​គ្រប់យ៉ាង​លើកលែងតែ​អាវុធ​ ដោយសារការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ និងជាប្រព័ន្ធនៅក្នុងកតិកា​សញ្ញា​អន្តរជាតិស្តីពី​សិទ្ធិ​ស៊ីវិល​និង​នយោបាយ ហើយបានប៉ះពាល់ដល់ផលិតផលកាត់ដេរ និងស្បែកជើង និងសម្ភារៈធ្វើដំណើរ និងស្ករ។ "គណៈកម្មការ​អឺរ៉ុប​,​ ""​ពាណិជ្ជកម្ម​/​សិទ្ធិ​មនុស្ស​៖​ គណៈ​ក​ម្មា​ការ​សម្រេច​ដក​ផ្នែក​ខ្លះ​នៃ​សិទ្ធិ​ទទួល​បានការ​អនុគ្រោះ​របស់​កម្ពុជា​ទៅ​កាន់​ទីផ្សារ​សហភាព​អឺរ៉ុប​,""​ ថ្ងៃ​ទី​១២​ ខែកុម្ភៈ​ ឆ្នាំ​២០២០,​ បាន​ចូល​អាន​នៅ​ខែកញ្ញា​ ឆ្នាំ​២០២២​" https://archive.ph/JibhO "" ""